تعریف اموال چیست؟

اموال کلمه‌ای است عربی و جمع مال می‌باشد. مال در اصطلاح حقوقی به چیزی گفته می‌شود که بتواند مورد داد و ستد قرار گیرد و از نظر اقتصادی ارزش مبادله را داشته باشد. در قانون مدنی حق بر دو قسم حق مالی و حق غیر مالی می‌باشد. حق مالی داخل در دارایی است در حالی که حق غیرمالی خارج از دارایی است. ریشه کلمه مال در زبان فارسی، از فعل گذشته، میل بوده و به معنای خواستن، است. در گذشته تنها به طلا و نقره مال می‌گفتند و بعد از آن به هر چیزی که قابلیت ذخیره شدن و تملک کردن را داشت هم تعمیم پیدا کرد.

اموال جمع مال است و آن چیزی است که قابل استفاده بوده و ارزش مبادله اقتصادی و داد و ستد داشته باشد. فرق بین مال و شی این است که مال همواره دارای ارزش مبادله اقتصادی و قابل تبدیل به پول است، ولی شی ممکن است ارزش مبادله اقتصادی داشته یا نداشته باشد. بنابراین هر مالی شیء است ولی هر شیء مال نیست. مثلا آفتاب و هوا، که در داد و ستد بکار نمی‌روند و ارزش مبادله اقتصادی ندارند و قابل تملک و تقویم به پول نیستند، شیء هستند لیکن مال به شمار نمی‌آیند.

مال لازم نیست که محسوس و مادی باشد؛ بلکه حقوقی که ارزش مالی و اقتصادی داشته باشند نیز جزء اموال به شمار می‌آیند، هر چند که موضوع آن‌ها شی معین مادی نباشد. بنابراین حق مخترع و مولف نسبت به آثار فکری خود یا طلبی که کسی از دیگری دارد جزء اموال محسوب می‌شود.

انواع اموال

در قانون مدنی، اموال براساس معیارهای مختلف، به چند دسته تقسیم می‌شوند . از این رو اقسام مال عبارتند از:

۱- اموال مادی و غیر مادی

اموال مادی اموالی هستند که قابل احساس با یکی از حواس ظاهره می‌باشند، مانند کتاب، میز و خانه. اموال غیر مادی اموالی هستند که نمی‌توان آن‌ها را با یکی از حواس ظاهره احساس کرد، ولی دارای ارزش داد و ستد و قابل تقویم به پولند، مانند حق مولف و حق مطلب.

۲- اعیان و منافع

اعیان جمع عین است و آن مالی است مادی، که به طور مستقل در خارج وجود دارد و قابل احساس با یکی از حواس ظاهره است، مانند زمین، کتاب و لباس. عین را به عین معین و عین کلی تقسیم می‌کنند.

۳- اموال مصرف شدنی و اموال مصرف نشدنی

استفاده از بعضی اموال با بقا عین ممکن است، بدین معنی که بهره‌گیری از آن‌ها موجب نابودی آنی عین نمی‌گردد، مانند خانه و لباس که به آن مال قابل بقا نیز گفته می‌شود. ولی اموالی هستند که استفاده از آن‌ها با بقا عین ممکن نیست و انتفاع از آن‌ها مستلزم نابودی آنهاست، مانند میوه و دیگر موارد غذایی که جزء اموال مصرف شدنی است.

۴- اموال مثلی و مالی قیمی

مال مثلی مالی است که عرفا اشباه و نظایر آن زیاد باشد، مثل برنج و مال قیمی مالی است که دارای اشباه و نظایر آن نیست و یا اشباه آن عرفا کم باشد مثل یک آثار باستانی.

برابر ماده ۹۵۰ قانون مدنی: «مثلی که در این قانون ذکر شده عبارت از مالی است که اشباه و نظایر آن نوعاً زیاد و شایع باشد مانند حبوبات و نحو آن و قیمی مقابل ‌آن است. معذالک تشخیص این معنی با عرف می‌باشد.»

بنابراین، اموال قیمی اموالی را گویند که اشباه و نظائر آن زیاد و شایع نباشد و عرفا مال دیگری، هر چند از همان جنس، نتواند جایگزین آن گردد، مانند یک کتاب خطی یا خانه ای که دارای وضع و موقع خاصی باشد.

۵- اموال منقول و غیر منقول

اموال مادی که قابل جابه جایی از مکانی به مکان دیگر باشند، و این جابه جایی موجب خرابی خود مال یا محل استقرار آن مال نشود، مال منقول گفته می‌شود. و اموالی را که از مکانی به مکان دیگر که اصلا قابل جابه جایی نیستند، مانند زمین یا با جابه جایی آنها به خود مال یا محل استقرار آن مال، آسیب وارد می‌کند، مال غیرمنقول می‌گویند، مانند مصالح به کار رفته در ساختمان.

ماده ۱۲ قانون مدنی مال غیرمنقول را چنین تعریف کرده است: مال غیرمنقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که‌ نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.

مقصود از این اموال، کلیه اشیاء مادی خارجی است که قابلیت نقل و انتقال را از محلی به محل دیگر دارد، خواه به خودی خود بتواند حرکت کند: مانند حیوان ها، یا نیروی خارجی قادر باشد که محل آن را بدون خرابی تغییر دهد: مانند کتاب، اتومبیل و اثاث خانه.

ماده ۱۹ قانون مدنی: اشیائی که نقل آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید منقول است.

منبع: وکیل